Ocena stanu technicznego, czyli przegląd specjalny UTB, jest teoretycznym badaniem i oceną urządzenia, które przeprowadza się w momencie, gdy osiągnęło ono swój okres zdolności użytkowej (resurs). Przegląd specjalny powinien być zakończony stosownym protokołem, a szczegółowe wymagania można znaleźć w Rozporządzeniu Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego.
Postępowanie podczas przeglądów
Na początku należy zwrócić uwagę na prawidłowy schemat postępowania podczas przeglądów. Eksploatowane urządzenie powinno być poddawane bieżącej kontroli stopnia wykorzystania resursu, czyli inaczej mówiąc swojej teoretycznej zdolności użytkowej. W momencie, gdy resurs nie został osiągnięty, wówczas urządzenie zostaje poddane standardowym przeglądom aż do momentu krańcowego. W momencie osiągnięcia przez urządzenie resursu wymagane jest przeprowadzenie przeglądu specjalnego UTB. Na wstępie ocenie poddaje się ogólny stan techniczny urządzenia. W momencie, gdy nie wymaga ono napraw, nadaje się mu kolejny okres bezpiecznej eksploatacji. W przypadku, gdy pojawią się jakiekolwiek usterki, należy je bezzwłocznie wyeliminować. W innym przypadku niemożliwe jest przywrócenie go do użytku. Sytuacja ma się analogiczne wówczas, gdy urządzenie wymaga kapitalnego remontu. Przegląd specjalny ma udzielić odpowiedzi na pytanie o to, które elementy wymagają naprawy lub podlegają wymianie, aby przywrócić urządzenie do pełnej i zgodnej z przepisami sprawności.
Sama kontrola stopnia wykorzystania resursu polega na analizie liczby cykli pracy i stanu obciążenia UTB w założonym okresie. Pod uwagę bierze się również rzeczywiste warunki użytkowania. W tym momencie warto podkreślić, że niezwykle istotne jest prowadzenie rejestru przebiegu eksploatacji urządzenia, który obejmuje zarówno cały sprzęt, jak i poszczególne mechanizmy. Istotne jest to, że zatwierdzenie urządzenia, które nie osiągnęło resursu nie zwalnia z obowiązku dokonywania okresowych kontroli.
Protokół przeglądu specjalnego
Przegląd specjalny UTB kończy się sporządzeniem stosownego protokołu. Sam dokument będący oceną stanu technicznego jest dołączany jako załącznik do dokumentacji rejestracyjnej. W protokole muszą zostać uwzględnione wszystkie czynności wykonane w trakcie przeglądu specjalnego. Mowa o szczegółowej kontroli zawierającej m.in. pomiary geometrii czy badania nieniszczące (magnetyczno-proszkowe, penetracyjne, wizualne itp.) spoin w wyznaczonych miejscach przez personel z odpowiednimi uprawnieniami. Poza tym protokół musi zawierać informacje o demontażu i szczegółowe informacje, o pomiarach, które dotyczą podzespołów każdego z mechanizmów. Mowa tutaj przede wszystkim o układach elektrycznych, pneumatycznych czy hydraulicznych.
W dokumencie nie może zabraknąć podstawowych danych, takich jak data przeglądu specjalnego, informacje, kto jest eksploatującym oraz gdzie wykorzystywane jest urządzenie. Ponadto należy uwzględnić:
- rodzaj urządzenia,
- konstrukcję,
- sposób montażu,
- rodzaj podwozia,
- typ urządzenia chwytającego.
Konieczne będą również informacje dotyczące numeru ewidencyjnego i fabrycznego sprzętu, podstawowe parametry, takie jak np. udźwig, wysięg czy rok produkcji. Nie obejdzie się również bez nazwy i adresu wytwórcy oraz informacji, czy urządzenie posiada oznakowanie CE i ewentualne informacje dodatkowe.
Dalsza część protokołu powinna zawierać szczegółową charakterystykę płynącą wprost z samego przeglądu. Mowa w szczególności o zakresie przeglądu specjalnego. Należy skupić się na tym, co jest poddawane sprawdzeniu: całe urządzenie czy poszczególne mechanizmy. Niezwykle ważne jest zawarcie informacji o przeprowadzonych czynnościach oraz wyniku (pozytywnym bądź negatywnym) w stosunku do konkretnych elementów. Pod uwagę bierze się w szczególności:
- przegląd wyposażenia elektrycznego,
- przegląd wyposażenia hydraulicznego,
- przegląd wyposażenia pneumatycznego,
- pomiar geometrii,
- badanie nieniszczące połączeń nierozłącznych,
- badanie nieniszczące elementów chwytających,
- sprawdzenie połączeń nitowanych,
- sprawdzenie momentów dokręcenia,
- sprawdzenie stanu przekładni mechanizmów,
- próby ruchowe bez i z obciążeniem,
- sprawdzenie poprawności działania urządzeń zabezpieczających.
Do każdego z elementów można dołączyć ewentualne, dodatkowe uwagi. Ponadto należy sporządzić raport o użytym wyposażeniu pomiarowo-badawczym i ewentualnych działaniach naprawczych. Na koniec wymagane jest wydanie stosownego orzeczenia, które zawiera końcowy wynik z przeprowadzonych czynności. Pozytywnie zakończony przegląd nadaje nowy okres resursu, po którym konieczne będzie kolejne przeprowadzenie przeglądu specjalnego, a negatywny prowadzi do naprawy, remontu kapitalnego urządzenia lub odbiera zdolność urządzenia do pracy zgodnej z przepisami UDT.
Podsumowanie
Przegląd specjalny UTB to czynności mające na celu sprawdzenie stanu technicznego urządzenia i nadanie urządzeniu kolejnego okresu resursu. Jest on bardziej szczegółowy od okresowego przeglądu technicznego, niemniej jednak wykonanie go wynika wprost z przepisów prawa. Przegląd specjalny musi zakończyć się sporządzeniem stosownego protokołu, który będzie zawierał wszystkie niezbędne informacje o wykonanych czynnościach. By urządzenie mogło zostać przeznaczone do dalszej eksploatacji, wszelkie czynności związane z przeglądem specjalnym i remontem kapitalnym urządzenia muszą być przeprowadzone przez specjalistów, którzy posiadają stosowne uprawnienia.
